Vàng da là tình trạng rất phổ biến ở trẻ sơ sinh, biểu hiện bằng màu vàng trên da và lòng trắng mắt. Hầu hết các trường hợp vàng da nhẹ và tự khỏi, nhưng đôi khi nó có thể là dấu hiệu cảnh báo vấn đề nghiêm trọng hơn. Bài viết này sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ hơn về vàng da ở trẻ sơ sinh, nguyên nhân, cách nhận biết và khi nào cần đưa bé đến gặp bác sĩ.
Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh
Màu vàng đặc trưng của vàng da xuất hiện do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Bilirubin là sản phẩm phụ của quá trình phân hủy tế bào hồng cầu. Gan có nhiệm vụ xử lý và đào thải bilirubin qua nước tiểu và phân.
Gan của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện chức năng này, cần thời gian để hoạt động hiệu quả. Thêm vào đó, trẻ sơ sinh có nhiều tế bào hồng cầu hơn người lớn, và các tế bào này có tuổi thọ ngắn hơn. Sự kết hợp này làm tăng nguy cơ vàng da.
Thông thường, vàng da đạt đỉnh điểm trong 2-5 ngày đầu đời và kéo dài khoảng 1-2 tuần. Ở trẻ bú sữa mẹ, vàng da có thể kéo dài hơn, nhưng điều này thường không đáng lo ngại. Thực tế, bilirubin còn có tác dụng như một chất chống oxy hoá, giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi nhiễm trùng.
Vàng da ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện trong những ngày đầu sau sinh Alt: Hình ảnh một em bé sơ sinh với làn da hơi vàng, minh họa cho hiện tượng vàng da phổ biến ở trẻ nhỏ.
Khi nào vàng da là dấu hiệu cảnh báo?
Mặc dù thường lành tính, vàng da đôi khi lại báo hiệu các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Khi nồng độ bilirubin quá cao, nó có thể ảnh hưởng đến não, gây ra tình trạng gọi là kernicterus (rất hiếm, dưới 1% trẻ sơ sinh).
Một số nguyên nhân làm tăng nồng độ bilirubin bao gồm:
- Thiếu nước hoặc thiếu calo: Thường gặp ở trẻ bú mẹ hoàn toàn nếu có vấn đề về việc bú sữa mẹ.
- Không tương thích nhóm máu ABO hoặc Rh: Sự khác biệt nhóm máu giữa mẹ và bé có thể dẫn đến sự phân hủy tế bào hồng cầu nhiều hơn bình thường.
- Sinh non: Hệ thống đào thải bilirubin ở trẻ sinh non chưa phát triển hoàn thiện.
- Nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn ruột: Vàng da thường không phải là triệu chứng duy nhất.
- Bầm tím hoặc u cephalohematoma: Có thể xảy ra trong quá trình sinh khó, dẫn đến nhiều tế bào hồng cầu bị phá vỡ.
- Bệnh gan: Một số bệnh lý gan ảnh hưởng đến khả năng đào thải bilirubin của cơ thể.
- Bệnh lý về enzym: Ví dụ như thiếu hụt glucose-6-phosphate dehydrogenase (G6PD).
- Yếu tố di truyền: Một số yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ vàng da, ví dụ như trẻ sơ sinh gốc Đông Á.
Hướng dẫn của bác sĩ về vàng da ở trẻ sơ sinh
Để phòng ngừa và phát hiện sớm vàng da, bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau:
- Kiểm tra nhóm máu và kháng thể của mẹ: Nếu có nghi ngờ, bé cũng sẽ được kiểm tra.
- Đánh giá các yếu tố nguy cơ: Tuổi thai, tiền sử gia đình, bầm tím, thời điểm xuất hiện vàng da,…
- Đo nồng độ bilirubin: Thường được thực hiện khi bé được 24-48 giờ tuổi hoặc sớm hơn nếu có dấu hiệu vàng da.
- Hỗ trợ cho con bú: Đảm bảo bé bú đủ sữa trong 3-5 ngày đầu đời.
- Lịch hẹn tái khám: Thời gian tái khám tùy thuộc vào nồng độ bilirubin và yếu tố nguy cơ.
Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh
Phương pháp điều trị phổ biến là quang trị liệu: Bé được đặt dưới ánh sáng đặc biệt để giúp cơ thể loại bỏ bilirubin. Trong trường hợp hiếm hoi, khi nồng độ bilirubin rất cao và có nguy cơ tổn thương não, truyền máu trao đổi có thể được áp dụng.
Cho ăn thường xuyên cũng rất quan trọng, giúp cơ thể đào thải bilirubin qua nước tiểu và phân. Bé nên làm ướt ít nhất 6 tã trong 24 giờ và đi ngoài phân đều đặn. Phân sẽ chuyển từ màu đen sang màu nhạt hơn, lỏng hơn và “có hạt”.
Quang trị liệu là phương pháp điều trị vàng da phổ biến và hiệu quả Alt: Hình ảnh minh họa một em bé đang được điều trị vàng da bằng phương pháp quang trị liệu, với đèn chiếu sáng đặc biệt.
Cha mẹ cần lưu ý gì?
Trước khi xuất viện, cha mẹ nên nhận được thông tin về vàng da, kết quả xét nghiệm bilirubin và lịch hẹn tái khám. Cần theo dõi tình trạng vàng da của bé tại nhà, đặc biệt ở trẻ có nước da sẫm màu. Cách kiểm tra là ấn nhẹ lên da bé ở gần xương (trán, mũi, ngực hoặc ống chân). Nếu da có màu vàng thay vì nhợt nhạt, có thể bé bị vàng da.
Vàng da thường lan từ mặt xuống dưới. Bác sĩ ít lo lắng hơn nếu vàng da chỉ ở mặt và ngực so với trường hợp vàng da lan xuống dưới đầu gối.
Khi nào cần đưa bé đến bác sĩ ngay lập tức?
Hãy đưa bé đến bác sĩ ngay nếu bé:
- Có màu vàng đậm, đặc biệt nếu lan xuống dưới đầu gối.
- Bú kém, không làm ướt đủ 6 tã/24 giờ hoặc không đi ngoài đều đặn.
- Buồn ngủ nhiều, không thức dậy để bú.
- Quấy khóc nhiều, khó dỗ dành.
- Có cử động bất thường (cúi đầu, ngửa ra sau,…).
- Sốt hoặc nôn mửa thường xuyên.
Lưu ý: Vàng da là hiện tượng phổ biến, nhưng hãy liên hệ bác sĩ nếu bạn lo lắng. Hãy tham khảo thêm thông tin và lời khuyên từ các chuyên gia chăm sóc mẹ và bé tại Cachchamcon.com để có thêm kiến thức hữu ích chăm sóc con yêu.
