PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê - Viện trưởng Viện Nghiên cứu con người, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam
Tình trạng già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng ở Việt Nam, đặt ra thách thức lớn cho sự phát triển bền vững. Bài viết này sẽ phân tích những ảnh hưởng của hiện tượng này, đặc biệt là đến hệ thống hưu trí và bảo hiểm xã hội, đồng thời đề xuất các giải pháp toàn diện để ứng phó hiệu quả, dựa trên kinh nghiệm quốc tế và quan điểm của PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê – Viện trưởng Viện Nghiên cứu con người, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam.
Áp lực lên hệ thống hưu trí và bảo hiểm xã hội
Số người cao tuổi (NCT) hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội (BHXH) đang tăng mạnh. Tính đến tháng 5/2023, gần 2,7 triệu NCT hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng, chiếm 20,7% tổng số NCT. Con số này chưa bao gồm gần 800 nghìn NCT hưởng chế độ người có công và gần 1,9 triệu NCT hưởng trợ cấp bảo trợ xã hội. Mặc dù số người tham gia BHXH đang tăng (đạt 18,305 triệu người vào tháng 6/2024, theo BHXH Việt Nam), báo cáo của Viện Khoa học BHXH dự báo xu hướng này sẽ đảo chiều sau năm 2070. Từ đó, số người hưởng lương hưu tăng trong khi số người tham gia BHXH giảm, dẫn đến áp lực rất lớn lên quỹ BHXH. Dự báo đến năm 2095, tỉ lệ người đóng góp và người hưởng lương hưu có thể là 2:1, và đến năm 2066, khoảng 20 triệu người trên 60 tuổi có thể không có lương hưu, gây ra áp lực kinh tế xã hội to lớn.
Giải pháp toàn diện ứng phó với già hóa dân số
Để ứng phó hiệu quả với già hóa dân số, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, kết hợp duy trì mức sinh thay thế và nâng cao chất lượng dân số. Điều này đòi hỏi cải thiện chất lượng cuộc sống, bao gồm tiếp cận giáo dục, chăm sóc sức khỏe, dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe sinh sản, và công nghệ tầm soát trước và sau sinh với chi phí hợp lý. Bên cạnh đó, cần có môi trường sống trong lành và an toàn.
Để khuyến khích sinh con, cần có chính sách hỗ trợ gia đình, phát triển dịch vụ chăm sóc trẻ em và hỗ trợ nuôi con nhỏ. Bộ Y tế đã chọn chủ đề “Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc” cho Tháng hành động Quốc gia về Dân số năm 2024, thể hiện sự quan tâm của Chính phủ đối với vấn đề này. Tuy nhiên, cần có các biện pháp nhân văn hơn nữa để thúc đẩy việc lập gia đình, kết hôn và sinh con sớm, xây dựng nhận thức tích cực về việc sinh con và nuôi dạy con cái. Cùng với đó, cần chuẩn bị cho việc chăm sóc người già và đảm bảo an sinh xã hội cho toàn dân.
Ảnh minh họa: Nâng cao chất lượng dân số – Ảnh 1
Chính sách việc làm cho người cao tuổi
Người lao động cao tuổi vẫn là nguồn lực quý giá. Để khai thác hiệu quả nguồn lực này, cần có chính sách việc làm phù hợp, không chỉ đảm bảo quyền nghỉ ngơi sau tuổi lao động mà còn tạo điều kiện cho những người có nhu cầu tiếp tục làm việc.
Các giải pháp bao gồm:
- Hoàn thiện chính sách lao động việc làm cho NCT: Hỗ trợ doanh nghiệp tuyển dụng NCT, ưu đãi về thuế, hỗ trợ một phần lương hoặc thưởng, xây dựng danh mục công việc phù hợp cho NCT.
- Xây dựng mạng lưới thông tin việc làm cho NCT: Xóa bỏ định kiến về lao động cao tuổi, khuyến khích việc làm sau nghỉ hưu, xây dựng định mức lao động phù hợp.
- Đa dạng hóa việc làm cho NCT: Hỗ trợ kinh tế hộ gia đình, dự án khởi nghiệp do NCT làm chủ, cơ chế tín dụng ưu đãi.
- Đào tạo nghề và kỹ năng cho NCT: Tổ chức các khóa đào tạo giúp NCT đáp ứng nhu cầu của nhà tuyển dụng, chuyển đổi việc làm, nắm bắt cơ hội việc làm mới.
- Chăm sóc sức khỏe cho NCT tại nơi làm việc: Cải thiện môi trường làm việc thân thiện, phù hợp với thể trạng và tâm lý NCT, tránh quá tải, chăm sóc sức khỏe thường xuyên và chuyên sâu.
Tỷ lệ sinh giảm và kinh nghiệm quốc tế
Tỷ lệ sinh giảm mạnh trong hai thập kỷ qua, đặc biệt ở khu vực thành thị và Nam Bộ, là nguyên nhân chính dẫn đến già hóa dân số. Năm 2023, bình quân mỗi phụ nữ ở khu vực thành thị chỉ sinh 1,7 con, nông thôn là 2,07 con, đông Nam Bộ là 1,47 con. Một số quốc gia đã có kinh nghiệm trong việc “khuyến sinh”, ví dụ như:
- Trung Quốc: Hạn chế ly hôn và phá thai.
- Nhật Bản: Tăng cường hỗ trợ kết hôn, sinh con và chăm sóc trẻ em.
- Hàn Quốc: Áp dụng đồng bộ nhiều chính sách thúc đẩy sinh con và hỗ trợ người cao tuổi.
Việc tìm ra giải pháp toàn diện và hiệu quả cho vấn đề già hóa dân số đòi hỏi sự nỗ lực của cả chính phủ, doanh nghiệp và toàn xã hội. Cachchamcon.com luôn đồng hành cùng các gia đình Việt Nam, cung cấp thông tin và kiến thức hữu ích để xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho con em chúng ta. Hãy truy cập Cachchamcon.com để tìm hiểu thêm nhiều thông tin bổ ích khác!
