Việt Nam đang chứng kiến sự gia tăng đáng báo động của hoạt động buôn bán và nuôi dưỡng động vật hoang dã (ĐVHD) ngoại lai, tiềm ẩn nhiều nguy cơ nghiêm trọng đối với hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng. Sự hấp dẫn của những loài vật có vẻ ngoài bắt mắt, như rồng đất Nam Mỹ hay rùa tai đỏ, đang thu hút nhiều người mua bán, bất chấp những cảnh báo về nguy cơ xâm hại sinh thái.
Rồng đất Nam Mỹ – một loài ngoại lai thu hút sự chú ý của nhiều người
Thực tế, cả rùa tai đỏ và rồng đất Nam Mỹ đều nằm trong danh mục loài ngoại lai xâm hại theo Thông tư số 35/2018/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Rùa tai đỏ được xem là một trong những loài xâm hại nguy hiểm nhất trên thế giới, trong khi rồng đất Nam Mỹ cũng đang phát triển mạnh mẽ tại nhiều quốc gia không phải là môi trường sống tự nhiên của chúng.
Mối đe dọa đến hệ sinh thái bản địa
Theo Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), một trong những mối lo ngại lớn nhất là khả năng hình thành quần thể tự nhiên của các loài ngoại lai khi chúng bị thả ra môi trường hoặc trốn thoát. Điều này dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt về thức ăn, môi trường sống với các loài bản địa, gây mất cân bằng hệ sinh thái và đe dọa sự sống còn của nhiều loài động vật bản xứ.
Từ tháng 1/2022 đến tháng 10/2024, ENV đã ghi nhận 471 vụ vi phạm với 1.759 hành vi liên quan đến quảng cáo, buôn bán 45.307 cá thể ĐVHD ngoại lai. Các loài thường bị buôn bán bao gồm rùa sulcata, rùa tai đỏ, thằn lằn, rắn, thú nhỏ và vẹt. Đáng chú ý, bò sát chiếm tỷ lệ áp đảo (82%), với 37.048 cá thể rùa, rắn, và thằn lằn ngoại lai được rao bán. Chim chiếm 9% và các loài thú nhỏ khác khoảng 4%.
Rùa tai đỏ – một trong những loài ngoại lai xâm hại nguy hiểm nhất thế giới
Vấn đề pháp lý và quản lý
Mặc dù đã có một số cơ sở được cấp phép nuôi thương mại rồng đất Nam Mỹ tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng các cơ quan khoa học CITES Việt Nam vẫn chưa khẳng định chắc chắn việc nuôi loài này sẽ không gây ảnh hưởng tiêu cực đến các loài bản địa. Thực trạng đáng báo động hơn là việc Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đồng Tháp đã bán đấu giá 80 cá thể rồng đất Nam Mỹ và 9 cá thể thằn lằn tegu bị tịch thu cho chính đối tượng buôn lậu, thay vì chuyển giao đến trung tâm cứu hộ hoặc vườn thú. Đối tượng này hiện đang làm thủ tục đăng ký mã số cơ sở nuôi.
Những tình huống trên cho thấy những bất cập trong pháp luật và công tác quản lý, dẫn đến tình trạng buôn bán trái phép các loài ngoại lai ngày càng gia tăng. Việc thiếu quy định rõ ràng và hệ thống quản lý hiệu quả là một thách thức lớn mà Việt Nam cần phải giải quyết.
Rủi ro sức khỏe cộng đồng
Bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV, nhấn mạnh việc cho phép buôn bán và gây nuôi thương mại các loài ngoại lai thiếu kiểm soát sẽ tạo tiền lệ xấu và gây khó khăn cho công tác thực thi pháp luật. Bà cũng chỉ ra mối nguy hiểm đối với sức khỏe con người, khi nhiều đại dịch trước đây có nguồn gốc từ động vật hoang dã, như AIDS, SARS, cúm A/H5N1, Ebola, bệnh dại và có khả năng là COVID-19.
Lời kêu gọi từ ENV
ENV kêu gọi người dân không mua bán, vận chuyển hay nuôi nhốt các loài ĐVHD ngoại lai không có nguồn gốc hợp pháp. Hãy cùng chung tay bảo vệ hệ sinh thái, sức khỏe cộng đồng và tránh những rủi ro pháp lý bằng cách báo cáo các vi phạm đến cơ quan chức năng địa phương hoặc đường dây nóng miễn phí 1800-1522. Hãy cùng Cachchamcon.com chung tay xây dựng một môi trường sống bền vững và an toàn cho cộng đồng.
